Opdrachtgever: de heer A.J.J. van Welderen baron Rengers Uitgevoerd door: Lantschap

Toelichting: cultuurhistorisch onderzoek Welsumerwaarden

Het cultuurhistorisch onderzoek Welsumerwaarden is verricht in opdracht van de heer A.J.J. van Welderen baron Rengers. Het gebied bestaat uit de uiterwaarden aan de westkant van de IJssel, tegenover het dorp Olst. Vanouds maken de uiterwaarden deel uit van het dorpsgebied van Welsum. Het dorp zelf ligt  iets zuidelijker. Aanleiding voor het onderzoek zijn de plannen die in het kader van ‘Ruimte voor de rivier’ zijn gemaakt voor de aanleg van een hoogwatergeul.  Opdrachtgever maakt hier bezwaar tegen omdat dit ten koste gaat van goede landbouwgrond, terwijl iets westelijker het restant van een oude geul ligt.

In het huidige landschap is de ontstaansgeschiedenis nog goed te herkennen. We vinden er duidelijk aanwezige hoogteverschillen die verband houden met de percelering. De oude strang is herkenbaar als een laagte in het terrein, die geaccentueerd wordt door het langgerekte perceel open water en door de min of meer zuid-noord lopende sloot. De percelering als geheel is sinds 1800 nauwelijks veranderd.

Het gebied heeft alle kenmerken van een uiterwaardlandschap en vormt als zodanig een waardevol ensemble met de cultuurhistorisch waardevolle elementen in de directe omgeving: de Veluwse Bandijk met bebouwing, de Veerweg en veerstoep, de zomerkade en uiteraard de IJssel zelf.

Op de foto is de laagte van de vroegere strang goed te zien, in het terrein is dat nog duidelijker. De laagte loopt min of meer zuid-noord midden door de Welsumerwaarden. Een deel bestaat nog uit open water, ten noorden en zuiden daarvan ligt een doorlopende sloot in het centrum van de laagte.

In cultuurhistorisch en landschappelijk opzicht is de plaats, waar de nevengeul in de huidige plannen is gedacht, een weinig gelukkige. In aardkundig opzicht is de aanleg van een geul op een plek waar er nooit een heeft gelegen niet voor de hand liggend. Iets westelijker is de laagte te zien waar vroeger een nevengeul of misschien zelfs de hoofdbedding van de IJssel heeft gelegen. Vanuit aardkundige overwegingen is de aanleg van een nieuwe geul op deze plek verre te verkiezen boven het thans geplande tracé.

In cultuurhistorisch opzicht is één van de belangrijkste kwaliteiten van het gebied de samenhang tussen reliëf, percelering en bodemgebruik. De wat onregelmatige percelen, van elkaar gescheiden door sloten die het reliëf volgen, zijn kenmerkend voor de uiterwaarden. Deze samenhang is in de Welsumer-waarden goed bewaard gebleven. Aanleg van de nevengeul op de thans geplande locatie tast de structuur van de percelering aan en maakt van het restant van de strang een merkwaardig ‘fremdkörper’. Hierdoor worden de herkenbaarheid van het gebied en de afleesbaarheid van de geschiedenis in hoge mate aangetast

Publicatie

Adriaan Haartsen, 2013. Cultuurhistorische en landschappelijke analyse van de Welsumerwaarden bij Olst. Lantschapsstudies 130.