Opdrachtgever: Provincie Zeeland en Gemeente Vlissingen Uitgevoerd door: Lantschap, Buro 02, VISTA landscape and urban design en Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland

Toelichting

Doel van het onderzoek was het inventariseren en waarderen van cultuurhistorische elementen en structuren op het terrein van de Koninklijke Schelde Groep, dat later de naam Spieghelkwartier kreeg. Het terrein is geleidelijk door De Schelde ontruimd en aan de gemeente Vlissingen overgedragen. Het grote terrein dat grenst aan de binnenstad biedt uitgelezen mogelijkheden om stedelijk te ontwikkelen. Tegelijkertijd wilde men ook het industriële karakter van het werfterrein bewaren en enkele markante gebouwen in de nieuwe plannen opnemen en een nieuwe functie geven. Naast het analyseren van de cultuurhistorische waarden behoorde ook het schetsen van mogelijkheden voor inpassing en toekomstig gebruik tot de opdracht.

Luchtfoto uit 1924 van een deel van het Scheldeterrein, gefotografeerd in noordelijk richting. Op de voorgrond is het droogdok (Dok van Perry) te zien. Twee schepen liggen in de Dokhaven. Aan de zuidkant van de Dokhaven staan de huizen, waaronder het Van Dishoeckhuis, die later zouden worden afgebroken voor uitbreiding van de plaatwerkerij. Ook het Dok van Perry werd hiervoor gedempt. Achter de bedrijfsgebouwen, tussen de Scheldestraat en de Van Dishoeckstraat ligt de wijk die in de volksmond het ‘Rode Dorp’ werd genoemd. De huizen zijn omstreeks 1911 gebouwd. Bron: Gemeentarchief Vlissingen

De groei van De Scheldewerf kan in grote lijnen worden gekarakteriseerd als een ontwikkeling waarbij in eerste instantie stad en werf in harmonie naast elkaar bestonden, tot een situatie waarbij de werf groeide ten koste van de stad. De groei van De Schelde beïnvloedde steeds meer het functioneren van dit deel van de stad. Aanzienlijke delen van de stad werden afgebroken en bestaande straten geamputeerd. Stedenbouwkundige overwegingen hebben bij dit proces geen rol gespeeld, alleen bedrijfsmatige. De huidige situatie is hierdoor goed te begrijpen. Op verschillende plaatsen, met name in het gebied rond de Wagenaarstraat en de Vrouwestraat is de scherpe overgang tussen binnenstad en Scheldeterrein tastbaar aanwezig. Nergens wordt de gespannen relatie tussen stad en werf beter geïllustreerd dan in de (Korte) Vrouwestraat, een zijstraat van de Walstraat. Links staan twee zorgvuldig gerestaureerde trapgevels uit de zeventiende eeuw maar na een meter of vijftig loopt de straat dood op de enorme gesloten bakstenen muur van de walserij en zware plaatwerkerij van De Schelde.

 
Niet alleen werd een groot deel van de stad in de loop van de twintigste eeuw gesloopt ten behoeve van de groeiende werf, veel van wat wel behouden bleef kreeg het karakter van een restruimte: een parkeerplaats, de achterzijde van de omringende straten met schuurtjes, tuinmuren en wat groen.

Publicatie

Wijnand Bloemink, Robert van Dierendonk, Adriaan Haartsen en Rainer Johann, 2005. Cultuurhistorische verkenning van het Spieghelkwartier (terrein van de Koninklijke Schelde Groep) in Vlissingen. Lantschapsstudies 56.

De timmerfabriek	De voormalige timmerfabriek kan geschikt gemaakt worden voor exposities, toneelvoorstellingen en concerten
Het hoofdkantoor is Rijksmonument en blijft in gebruik bij De Schelde	In de zware plaatwerkerij kan een nieuwe verbinding tussen de binnenstad en het Spieghelkwartier worden gemaakt

De kranen en gebouwen van De Schelde domineren het stadsbeeld van Vlissingen