Opdrachtgever: Vlaamse Landmaatschappij Uitgevoerd door: Lantschap, Albers Adviezen en Bureau voor Landmeten en Waterpassen BLWG.

Toelichting: cultuurhistorische waarden kasteelpark Meldert (België)

In opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij is een onderzoek uitgevoerd naar de geschiedenis en de cultuurhistorische waarden van het kasteelpark van Meldert (deelgemeente Hoegaarden). Het park beslaat een oppervlakte van ongeveer 50 hectare en ligt aan de zuidkant van Meldert. Meldert is een landelijk dorp in de vallei van de Molenbeek, omringd door uitgestrekte landbouwgebieden.

Kasteel meldert

In het dorp vinden we verschillende cultuurhistorisch waardevolle gebouwen, zoals de Sint-Ermelindiskerk en -kapel, de gebouwen van het voormalige molencomplex op de Molenbeek en de donjon van het oudste kasteel van de Heren van Meldert. Voorbeelden van waardevolle structuren zijn het bebouwingspatroon van Meldert en de belendende buurtschappen en het patroon van de (deels holle) wegen.

Ten zuiden van het dorp ligt het kasteel van Meldert en het kasteelpark (Meldertbos). Na een brand van het oudste kasteel werd in 1568 iets zuidelijker een nieuw kasteel gebouwd, dat op zijn beurt omstreeks 1845 werd vervangen door het huidige gebouw, een bijzonder voorbeeld in Vlaanderen van een gaaf bewaard gebleven neogotisch kasteel. Architect was Auguste Marie Vivroux (1795-1867) uit Hoei. Aan de zuidkant liggen de voormalige dienstgebouwen, die net als het kasteel zelf in gebruik zijn als lesruimten van het St.-Janscollege. De oranjerie, die nadien als kapel werd ingericht, is een ontwerp van Hendrik Beyaert (1823-1894).

Het kasteel ligt in een groot park van ongeveer 50 hectare ten zuidwesten van het dorpscentrum. Het park beslaat de flanken van de vallei van de oostelijke tak van de Molenbeek. In 1911 werd binnen de oudere negentiende-eeuwse parkaanleg in landschapsstijl een architectonische tuin naar ontwerp van Louis van der Swaelmen aangelegd (1883-1929).

Het park is na de Tweede Wereldoorlog ingeplant met populieren en raakte sterk verwilderd. Dit neemt niet weg dat belangrijke onderdelen van verschillende perioden van de parkaanleg nog aanwezig zijn. Voorbeelden hiervan zijn de verschillende boomgroepen en de langwerpige vijverpartij die in 1850 aangelegd werd door het opstuwen van de oostelijke tak van de Molenbeek.

Naast het onderzoek van de tuingeschiedenis zijn diverse gesprekken gevoerd met belanghebbenden en vertegenwoordigers van verschillende overheden. Doel was de wensen ten aanzien van de inrichting en het gebruik van het kasteelpark te verzamelen en op elkaar af te stemmen.

Inmiddels is men begonnen met het kappen van de populieren en met de gedeeltelijke reconstructie van de parkaanleg, waarbij zowel elementen van de parkaanleg uit het midden van de negentiende eeuw als de bijzondere aanleg van Van der Swaelmen worden hersteld.

Publicatie

Adriaan Haartsen, Lucia Albers, Elyze Smeets & Theo van den Broek, 2005. Cultuurhistorisch onderzoek kasteelpark Meldert. Lantschapsstudies 51.

Vermelding in het kaartboek van de Abdij van Averbode (ca 1650) en beschrijving in het archief van de familie Van der Noot	Op de Ferrariskaart uit 1777 zijn bij het oude kasteel bossen, een omgrachte tuin en boomgaarden aangegeven. In het midden van de negentiende eeuw werd het kasteel herbouwd en de omgeving veranderd in een landschapspark. Het dorpje Cuelstraet werd daarbij afgebroken
In het park staan verschillende monumentale bomen, zoals deze samengestelde beuk, waarbij verschillende bomen (in dit geval zelfs 12) in één plantgat zijn gepoot	Een groep mammoetbomen (sequoia’s) in het centrale deel van het park

Het ontwerp van Louis van der Swaelmen voor Kasteel Meldert (1911)

Aanbevelingenkaart voor de inrichting en het gebruik van het kasteelpark. Door het kappen van populieren wordt de oorspronkelijke indeling in open ruimten en bospercelen zichtbaar en krijgt het kasteel zijn de grote zichtlijnen terug. Bij het kasteel wordt een belangrijk deel van het ontwerp van Van der Swaelmen in ere hersteld.