Opdrachtgever: Waterschap Rijn en IJssel Uitgevoerd door: Lantschap & VISTA landscape and urban design

Toelichting

In opdracht van het Waterschap Rijn en IJssel is een ontwerpstudie verricht naar de rol die de landgoederen in de Graafschap kunnen spelen in het waterbeheer van de toekomst. Hiervoor is eerst onderzoek gedaan naar hoe het watersysteem vroeger functioneerde, voordat de grote ingrepen in de twintigste eeuw plaatsvonden.

Huis Baak

Wat het vroegere waterbeheer betreft zijn er in cultuurhistorisch opzicht drie aspecten van grote betekenis. In de eerste plaats moeten de ingrepen in de waterhuishouding genoemd worden die te maken hadden met de watermolens bij de verschillende kastelen. Hiervoor werden stuwen aangebracht, molenvijvers en molenbeken gegraven. Vaak was het opzetten van het water in de beek schadelijk voor de landbouwgronden stroomopwaarts van de molen.

In de tweede plaats is het systeem van vloeiweiden en ‘opgeleide’ beken van belang. Via een ingenieus systeem van stuwen, kades en houtwallen werd water van de beek omgeleid om graslandpercelen te bevloeien. Men liet het water van de beek enige tijd op het perceel staan, waarbij slib en andere voedingsstoffen konden bezinken om de vruchtbaarheid van de bodem te verhogen.

Houtwal met opgeleide beek bij De Wiersse

In de derde plaats zijn er ingrepen in de waterhuishouding uitgevoerd om de grachten, vijvers en rabattenbossen van de landgoederen van water te voorzien. De Wiersse, Onstein, Zelle zijn voorbeelden van landgoederen met een uitgebreide structuur van lanen, grachten en vijvers waarvoor omstreeks 1800 belangrijke werkzaamheden aan de beken zijn uitgevoerd.

Op grond van de analyse van het vroegere waterbeheer kon de conclusie worden getrokken dat er in het gebied tal van mogelijkheden zijn om cultuurhistorische elementen opnieuw een rol te laten spelen in de wateropgaven van de toekomst. Tijdens workshops zijn deze ideeën besproken met de landgoedeigenaren. De ontwerpstudie mondt uit in aanbevelingen voor het gebied als geheel en voor onderdelen ervan. Voor het gebied als geheel is het van belang dat er meer water in de bodem kan inzijgen zodat de grondwaterstroming wordt versterkt. Daarnaast stellen we onder meer voor de Veengoot te veranderen in een ‘groene rivier’ die alleen in zeer natte perioden water afvoert en meer water te laten stromen door de Baakse Beek en de nu vrijwel geheel droogstaande Hissingbeek.

Publicaties

Wardenaar, Klaas Jan & Adriaan Haartsen, 2006. Landgoederenzone Baakse Beek, ontwerpstudie waterbeheer. Cultuurhistorie als inspiratiebron voor ruimtelijke ontwikkeling. Rapport VISTA landscape and urban design, Amsterdam.
Adriaan Haartsen, 2007. Cultuurhistorie en waterbeheer in de Graafschap. In: Beenakker, Jan J.J.M., Frits H. Horsten, Adrie M.J. de Kraker & Hans Renes (red), 2007. Landschap in ruimte en tijd. ISBN 978-90-5260-270-7.

Met behulp van oude kaarten is het vroegere watersysteem geanalyseerd	Een van de aanbevelingen was de Hissinkbeek weer een rol te geven in het watersysteem
De rabattenbossen op de landgoederen kunnen worden gebruikt als waterberging	Belangrijk onderdeel van het project was het overleg met de landgoedeigenaren