Opdrachtgever: Dhr. A.R. van Puijenbroek, Landgoed Gorp & Roovert Uitgevoerd door: Lantschap in samenwerking met Marcelis Wolak Landschapsarchitectuur en Bureau voor Bouwhistorie en Architectuurgeschiedenis (BBA).

Toelichting: Ontwikkelingsplan Landgoed Gorp & Roovert

Landgoed Gorp & Roovert ligt in het grensgebied tussen Goirle, Hilvarenbeek en het Belgische Poppel. Het beslaat een oppervlakte van ongeveer 1200 ha. Het landgoed bestaat uit uitgestrekte oude loofbossen, naaldbossen en gemengde bossen, waarbinnen grote en kleine enclaves grasland en akkers liggen. Aan het middeleeuwse landschap herinneren de sterk meanderende Rovertsche Leij, de heidevelden van de Rovertsche en Papschotsche Heide en diverse vennen. Het gebied is doorsneden door lanen en zandpaden en voorzien van diverse gebouwen.

Het ‘kasteeltje op Gorp’

De ontwikkeling van landgoed Gorp begon in de achttiende eeuw. In 1758 werd de Warande aangelegd, een sterrenbos met een centraal gelegen vijver. Boerderij De Leenhof werd uitgebreid met een koepel die als herenkamer dienst deed. In het midden van de negentiende eeuw kwam het landgoed in bezit van de familie De Zerezo de Tejada.  Eugène F.J. de Zerezo liet in 1868 het jachthuis met de karakteristieke arkeltorentjes bouwen, dat nu bekend staat als ‘het kasteeltje op Gorp’. Ten zuiden hiervan verrees het Jagershuis. In 1894 is het bezit van de familie de Zerezo verkocht aan de heren Van Beusekom en Huijsmans, die ook al gronden in Rovert bezat. Na hun overlijden kwam het landgoed in handen van textielfabrikant Van Puijenbroek. Grote delen van de Breeheessche Heide werden beplant met naald- en loofbos binnen een rationeel patroon van parallellen en dwarsen. Het Haneven en de Biesbosch in het noorden zijn speciaal ingericht voor de jacht.

Op het landgoed bevinden zich enkele boerderijen (Kleine Hoef, Grote Hoef en De Leenhof) uit de periode 1500-1900, een boswachtershuis uit 1890 en een jachthuis uit 1929 met zeer hoge bakstenen brandtoren uit 1949. Opvallend is de in 1942 opgetrokken modelboerderij, de Mansholt-boerderij met enorme tweebeukige loopstal en forse cilindervormige voedersilo’s.

Een heel bijzonder samenhangend gebied is het noord-zuid lopende beekdal van de Rovertse Leij. Hier worden loof- en naaldbossen afgewisseld met heideveldjes en kleine beemdgronden. Opvallend zijn ook de diverse stroomdalvennen en het microreliëf in het beekdal. Buiten het landgoed ligt de Nieuwe Hoef, een boerderij uit de periode 1600-1700 die mogelijk vroeger als spicarium of tiendschuur diende. In het noorden van landgoed Gorp & Roovert bevindt zich het vervallen pomphuis met de beluchtingsgoot waardoor water van het landgoed naar de textielfabriek stroomde. Uit de Tweede Wereldoorlog stammen twee bakstenen schuilkelders uit 1942 en de fusilladeplaats ten westen van de Rovertsche Leij. Langs de Belgisch/Nederlandse grens bevinden zich diverse gietijzeren en hardstenen grenspalen uit 1843.

Voor het landgoed is een ontwikkelingsplan opgesteld. Veel van de voorgenomen maatregelen zullen tot gevolg hebben dat de landschappelijke en natuurlijke diversiteit worden vergroot en dat het vroegere bodemgebruik beter herkenbaar wordt. Verbouwing van de Roovertse schuur en herbouw van een verdwenen boerderij in Gorp betekent een gedeeltelijke reconstructie van het historische bebouwings-patroon. De voorgenomen maatregelen kunnen de cultuurhistorische betekenis van het landgoed versterken, het historisch gegroeide landschap beter leesbaar maken en de belevingswaarde vergroten.

Publicatie

Adriaan Haartsen, Monique Wolak en Ben Olde Meierink, 2012. Cultuurhistorisch onderzoek Landgoed Gorp & Roovert. Lantschapsstudies 128.

Woonhuis (1929) met brandtoren uit 1949