Cultuurhistorische waardenkaart Harderwijk
Opdrachtgever: Gemeente Harderwijk
Uitgevoerd door: Lantschap in samenwerking met Bureau voor Bouwhistorie en Architectuurgeschiedenis en Optifield
De middeleeuwse Vischpoort Veedrift naar de weidegronden
In 2015 is in opdracht van de Gemeente Harderwijk een cultuurhistorische waardenkaart gemaakt. De hele gemeente is geïnventariseerd en de cultuurhistorisch waardevolle elementen, ensembles en gebieden zijn beschreven, gewaardeerd en gedigitaliseerd. De kaart is te bekijken op de website van de gemeente.
Naast de historische binnenstad (beschermd stadsgezicht) met haar honderden monumenten bleek de gemeente tal van bijzondere cultuurhistorische verrassingen in petto te hebben. In tegenstelling tot de meeste andere delen van Nederland zijn er in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw veel huizen en boerderijen gebouwd. De eendenhouderij en de verkoop van eendeneieren was in die tijd een belangrijke bron van verdiensten. Veel boerderijen zijn opgetrokken uit kalkzandsteen van de omstreeks 1920 opgerichte kalkzandsteenfabriek.
Vooroorlogse eendenschuur Traditionele boerderij uit de crisistijd
In het buitengebied vinden we duidelijke verschillen in het historische grondgebruik. De vroegere heidevelden, akkercomplexen, graslanden en gemeenschappelijke weilanden liggen in brede stroken evenwijdig aan elkaar en aan de kustlijn. De kenmerken van deze verschillende zones zijn bijzonder goed bewaard gebleven omdat hier geen ruilverkaveling heeft plaatsgevonden. De wegenstructuur van de uitgestrekte Hierdense enk is mooi bewaard gebleven. Verschillende middeleeuwse ontginningsblokken en vroegere gemeenschappelijke weiden zijn duidelijk te herkennen. De geschiedenis van bewoning, ontginning en bodemgebruik is in het huidige landschap goed afleesbaar. Bijzondere aspecten in het landschap zijn de buitenplaatsen Groot en Klein Essenburg en de resten van watermolens op de Hierdense Beek.
Buitenplaats Groot Essenburg Hierdense Beek ter plaatse van de Hessenmolen
Voor de Cultuurhistorische Waardenkaart van Harderwijk zijn meer dan 1000 elementen geïnventariseerd, beschreven, gewaardeerd en in de database ondergebracht. De elementen, ensembles en deelgebieden uit de database zijn gedigitaliseerd en in een GIS-bestand ondergebracht. Er is een interactieve versie van de kaart gemaakt. Op de kaart kunnen objecten worden aangeklikt waardoor achtergrondinformatie zichtbaar wordt.
Daarnaast biedt het GIS-bestand de mogelijkheid koppelingen te maken met andere GIS-matige informatie, zoals Cyclorama, vogelvluchtfoto’s, kadasterkaart, bodemkaart, hoogtekaart, archeologische waardenkaart of de Ecologische Hoofdstructuur.
Belangrijke vormgever was architect P.H. van Lonkhuizen. Hij ontwierp onder meer arbeiderswoningen, woningen voor (onder)officieren van de kazernes, en de befaamde landarbeiderswoningen met rieten daken in het eerste uitbreidingswijkje Het Nachthok.
Publicatie
Adriaan Haartsen , Ben Olde Meierink & Rutger de Groot, 2015. Cultuurhistorische Waardenkaart van Harderwijk. Deel 1: geschiedenis. Deel 2: kenmerken en waardering. Lantschapsstudies 138.
